Hema begeeft zich de laatste jaren steeds meer in markten, waar je het warenhuis niet zou verwachten. Was tot voor kort het optuigen van een notarisservice het grootste nieuws, daar is de recente samenwerking met Travelbird bijgekomen. De Telegraaf pakte als eerste begin september het nieuws op en de reisbranche was meteen in rep en roer. Hema was enige tijd daarvoor onder de vlag ’Lekker weg’ gestart met de verkoop van dag- en weekenduitjes, maar samen met de online aanbieder wil het bedrijf om te beginnen goedkope reisjes naar de Duitse kerstmarkten organiseren.

Branchevervaging
Het voorbeeld van Hema en Travelbird staat niet op zich. Starbuck opent de eerste koffieshop in een Shell tankstation en PostNL is naarstig op zoek naar pakketafhaalpunten op retaillocaties. Deze voorbeelden geven aan dat het er op lijkt dat 2014 inderdaad het jaar van de samenwerking wordt.
De samenwerking van retailers met soms onverwachte partners heeft een lange voorgeschiedenis. In grote lijnen start dit fenomeen met de branchevervaging. Dit proces voltrok zich eveneens in de Nederlandse woonsector. Doordat er retailorganisaties ontstonden die brede woonassortimenten aanboden, de uiteindelijke woonwarenhuizen en bouwmarkten voorop, transformeerden de verschillende woonbranches tot een grote sector zoals we die nu kennen, gedomineerd door een viertal woonreuzen (zie kader Top 4 woonretailorganisaties).

Bouwmarktformules
Om te beginnen Intergamma. Het concern heeft een omzet van 1,5 miljard euro en fungeert als franchisegever van de bouwmarktformules Gamma en Karwei. Het bedrijf kwam in 2003 groot in het nieuws toen het Ierse conglomeraat CRH de Nederlandse bouwmaterialenhandel Cementbouw overname. Daarmee werd het Ierse bedrijf in een klap de belangrijkste franchisenemer: 87 Gamma-vestigingen van de 147 en 30 Karwei’s van de 89. De samenwerking tussen de bedrijven leggen de formules geen windeieren: het aantal Gamma-vestigingen is sinds 2005 met tien procent gegroeid, Karwei zelfs met 37 procent.
De bouwmarktformules van Maxeda staan al jaren in de etalage en dat lijkt een rem te zetten op de groei in het aantal vestigingen. Het aantal bouwmarkten groeide de afgelopen 9 jaar met 8 procent. Niettemin claimde Maxeda in 2012 een marktaandeel van 28 procent, Intergamma berekende een aandeel van ruim 35 procent.

Grafiek 1: Groei aantal bouwmarkten: Formido, Gamma, Karwei & Praxis (2005-2014)
2005-2014
Formido 77 83
Gamma 150 165
Karwei 100 137
Praxis 130 141
Bron: Qudata

DMG & Ikea
Het verhaal van de DMG-groep staat op zich. Het is het verhaal van Ben Mandemakers die eind jaren zeventig startte met de verkoop van keukens in een veredelde schuur en de jaren daarna furore maakte met zijn Mandemakers-winkels. Zijn eerste grote overname was de inlijving van Brugman keukens eind vorig eeuw, gevolgd door toonaangevende formules als Piet Klerkx en Keukenmaxx. Daarnaast lanceerde hij nieuwe formules als Keukenkampioen en Keukenconcurrent.
Het concern is anno 2014 niet alleen actief in de keukensector, maar beschikt tevens over badkamerwinkels en woonwarenhuizen. Daarnaast verzorgt de DMG-groep de inkoop voor veel zelfstandige keukenondernemers. Inmiddels zou het marktaandeel van DMG in de Nederlandse keukenbranche zo’n 40 procent bedragen [CHECK HENK!].
Het verhaal van Ikea is bekend. Het wereldwijde opererende concern heeft de jaren door een sterke groei doorgemaakt. Oprichter Ingvar Kamprad is erin geslaagd Ikea een duidelijk propositie mee te geven die in veel landen aanslaat. Ook in Nederland. Na de moeilijke jaren negentig waarin Ikea worstelde met het imago -wie kent niet de tirade van Joep van het hek over de Billy- vond het concern vanaf het begin van deze eeuw de weg naar boven. In de keukensector pakte het in enkele jaren tijd een marktaandeel van rond de 20 procent en profileerde het zich in de crisisjaren als goedkoper alternatief voor de speciaalzaken (thuisbezorgen en montage).

Groei?
De koek in de Nederlandse woonsector lijkt verdeeld. Ruim 95 procent van de bouwmarkten en ruimdriekwart van de keukenondernemers is aangesloten bij een retail- of inkooporganisatie, om maar enkele voorbeelden te noemen. De organisatiegraad in verschillende sectoren van de Nederlandse woonsector is dusdanig groot dat de grote retailconcerns op zoek gaan naar nieuwe afzetmogelijkheden. Gamma en Karwei gingen bijvoorbeeld enkele jaren geleden een samenwerking aan met PostNL. In veel bouwmarkten is inmiddels een afhaalpunt gerealiseerd.
De stap van Ben Mandemakers in de autobranche was veel opmerkelijker. ”Leasing is een interessante markt”, liet Ben Mandemakers optekenen in Management Team. ”Het wordt een nieuw bedrijf, naast DMG, waarbij de leiding wordt gevoerd door de directie die er al zat.” Mandemakers geeft het in het interview niet duidelijk toe, maar de grootste groei lijkt niet meer in Nederlandse de woonbranche gerealiseerd te kunnen worden. Dus is hij op zoek naar nieuwe markten om zijn bedrijf verder te laten groeien.
Ikea Nederland volgt de lijn van het moederconcern. Ondanks de negatieve publiciteit over de Zweedse balletjes met paardenvlees in het afgelopen jaar, is de de food-afdeling van het concern gegroeid naar een wereldwijde omzet van 1,5 miljard euro. Ikea lanceerde in de zomer van 2013 haar eigen bier en start binnenkort een hotelketen onder de naam Motex in Groot-Brittannië, België, Italië én Nederland.

Online
Overwegend kiezen de retailconcerns voor samenwerking met gespecialiseerde partners. De ontwikkeling van online verkoopkana(a)l(en) van de woonproducten laten een diverser beeld zien. Betrekkelijk laat, in de zomer van 2013, openden Gamma en Karwei pas hun eigen webshop. Nà de lancering van twee nieuwe speciaalzaken op het gebied van tuinieren en dhz door Bol. Praxis beschikte al enige tijd over een webshop en is op de site een eigen plaza-concept gestart. Het idee lijkt rechtstreeks te komen van Bol die haar website heeft opengesteld voor bedrijven die op die manier online hun producten kunnen verkopen. Door deze actie lijkt Praxis onomwonden de strijd aan te gaan met de Ahold-dochter.
Formido was de eerste dhz-keten die startte met een eigen webshop. Intern was de roep om een eigen webshop door de franchisenemers enorm groot, zo groot bij een Formido-ondernemer in de Betuwe, dat hij een eigen webshop lanceerde. Dat liep zo goed, dat de centrale organisatie haast maakte met de ontwikkeling van een centraal online verkooppkanaal.
DMG baarde al in 2011 opzien door met Wehkamp in zee te gaan, nadat het Zwolse bedrijf ook al een pact had gesloten met Beter Bed. Sinds die tijd volgen de samenwerkingsverbanden én overnames tussen fysieke retailers en de online bedrijven elkaar in een groot tempo op. Praxis en Werkspot sloten een verbond, Scheer & Foppen nam modern.nl over en de Deli Maatschappij lijfde badkamermarkt.nl in.

Winkelgebied
Inmiddels worden er, zoals het Plaza-concept van Bol, volledige platformen opengesteld voor woonwinkelondernemers en merkleveranciers. Marktplaats biedt al enige tijd ondernemers de mogelijkheid aan nieuwe producten op de site te verkopen. Andere partijen zoals Paradigit bieden retailers de mogelijkheid via de Klantenkaartenapp Plux consumenten allerlei informatie aan te bieden, waaronder acties.
De scheidslijn tussen online en fysieke retail wordt steeds kleiner. Zoals Mariëtte Steevens, retail development consultant bij Centric vertelde aan een journalist van RetailActueel: ”Het maakt de consument niet uit bij wie, hoe, waar en wanneer ze hun favoriete producten kopen. Dat betekent dat retailers ervoor moeten zorgen dat ze op alle mogelijke aankoopmomenten op alle mogelijke devices -de zogenaamde touch points- in beeld zijn.”
Daniël Ropers van Bol is ervan overtuigd dat daarbij consumenten moeiteloos switchen tussen aanbieders. Tijdens het jubileumevent van RetailNews geeft hij aan dat elke retailer zijn specifieke kwaliteit heeft en dat door de krachtenbundeling de consument optimaal bediend kan worden.

Dit vormt voorlopig het sluitstuk in de clustering en samenwerking tussen retailpartijen. Een gezamenlijke app waarop consumenten op zoek kunnen naar winkels, aanbiedingen en assortimenten. Een online platform waar uiteenlopend producten en merken kunnen worden besteld, zelfs huismerken. De recente aankondiging van Bol dat het producten van Etos gaat verkopen is daar een recent voorbeeld van. Het is interessant om te zien hoe welke partnerships de aankomende jaren nog gesloten worden.