Vorig jaar luidde onderzoeksbureau Locatus al enigszins de noodklok. In 2009 was de winkelleegstand toegenomen met maar liefst negen procent. De sterkste stijging in de afgelopen tien jaar. In 2010 wordt deze lijn doorgetrokken. Met wederom een stijging van tien procent. Daarmee staat nu ongeveer zes procent van alle winkels in Nederland leeg. Volgens Locatus zijn de vergrijzing en de recessie hier de twee belangrijkste structurele verklaringen voor. Vooral Limburg en Zeeland vergrijzen snel. Utrecht en Noord-Holland hebben daar bijvoorbeeld weer helemaal geen last van. De grote vrees van veel winkeliers dat hun handel door internet en webshops wordt overgenomen, ziet Locatus nog niet terug in de cijfers. Peter Nieland, directeur Locatus Nederland zegt daarover: “Alleen de boek- en cd-winkels hebben daar flink last van. En we verwachten ook dat er in de wit- en bruingoed klappen gaan vallen.”
Wel is het volgens Nieland een stuk rustiger in de Nederlandse winkelstraat geworden. In vergelijking met bijvoorbeeld tien jaar geleden trekken ze nu al 35 procent minder bezoekers. “De consument oriënteert zich in toenemende mate op internet. Als gevolg daarvan tellen wij veel minder passanten in de winkelstraat. Maar de mensen die wel komen, kopen veel doelgerichter.”
Cor Molenaar, specialist op het gebied van marketing en internet bevestigt dit. Hij schreef in 2009 het boek ´Het nieuwe winkelen´ waarin hij ingaat op de gevolgen van internet op het koopgedrag van de consument. “Vroeger was het informatie halen en het kopen in de winkel aan elkaar gekoppeld. Nu gebeurt dat apart. We doen onze oriëntatie thuis op de bank met de laptop op schoot. Winkeliers moeten er dus voor zorgen dat ze op internet al worden gevonden.”

Overbewinkeling
Als we inzoomen op de woonbranche zagen we in 2009 dat deze sector het hoogst scoorde als het gaat om winkelleegstand. Ook in 2010 wordt deze lijn volgens Locatus doorgetrokken. Op 1 januari 2010 waren er in totaal 11.065 winkels in de woonbranche. Daarvan zijn er in de loop van het jaar 449 leeg komen te staan. Naast de eerder genoemde structurele verklaringen als vergrijzing en de recessie heeft dit volgens Locatus te maken met overbewinkeling. Er zijn in Nederland erg veel woonwinkels en bouwmarkten. Peter Nieland daarover: “Woonwinkels zijn voor een groot deel vanuit het centrum naar de rand van de steden getrokken. De sector ‘In-en-rondom-het-huis’ is de afgelopen jaren qua vierkante meters alleen maar gegroeid. We zien nu wel dat dat zich stabiliseert. Het aantal vierkante meters in de woonbranche wordt de komende jaren zeker niet meer. Maar hoe zich dat op langer termijn gaat ontwikkelen is moeilijk te zeggen. Wij zijn een fabriek van feiten en kunnen niet in een glazen bol kijken.”

Flinke afname
Q&A Research durft nog wel een paar stappen verder te gaan in het eind vorig jaar uitgebrachte rapport Retail 2020. Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van CBW-Mitex (brancheorganisatie voor de mode- en woonbranche) en het Hoofdbedrijfschap Detailhandel. Het onderzoeksbureau verwacht dat de komende tien jaar het aantal vierkante meters vloeroppervlak in de woon- en modewinkels met 20 tot 35 procent afneemt. Volgens Frank Quix van Q&A Research verandert de retail de komende tien jaar sneller dan de afgelopen twintig jaar.
“Dat komt omdat vijf belangrijke spelregels definitief zijn verandert. Een daarvan is de bewinkeling. We zullen de komende jaren minder winkelmeters nodig hebben. Enerzijds komt dat doordat we meer online zullen gaan kopen maar anderzijds hebben we teveel winkels. Verder verwachten we dat consumenten als het gaat om (woon)bestedingen de komende jaren erg terughoudend zullen zijn.”

Lage vloerproductiviteit
Niet alleen het aantal vierkante meters vloeroppervlak neemt volgens Frank Quix de komende tien jaar af. Ook het aantal winkels in de woon- en modebranche. Hij verwacht eenzelfde percentage van zo’n 20 tot 35 procent. “Met name in de woonbranche komt dit het hardst aan. Vooral omdat daar de vloerproductiviteit dramatisch laag ligt. Het zullen met name de kleine winkels zijn die zullen verdwijnen. Ook de kleine speciaalzaak krijgt het lastig. Alleen de superspecialist zal overleven. Het probleem bij veel speciaalzaken is dat ze worden gerund door vijftigers waarvan zowel de man als de vrouw in winkel werken. En vaak is het pand al afbetaald. De vraag is wie zo’n winkel wil overnemen. Op het moment dat je huur moet betalen en personeel gaat aannemen omdat je alleen in de winkel staat, rijzen de kosten de pan uit.”
Daarmee komt Frank Quix tot de kern van het probleem. Veel winkeliers hebben de afgelopen jaren hun kosten niet door durven te berekenen. “In de food zeggen ze dat ze de prijzen niet verhoogd hebben”, rekent Frank Quix voor. “Maar in werkelijkheid hebben ze dat wel gedaan. In de afgelopen tien jaar wist de food de omzet te laten groeien met 28 procent. De non-food daarentegen durft de prijzen maar mondjesmaat te verhogen. In tien jaar tijd is hun omzet slechts met vier procent gestegen. Dat is zelfs twintig procent minder dan de inflatie in die tien jaar. Veel retailers durven hun kosten niet door te berekenen omdat ze bang zijn dat de consument naar de concurrent gaat. En daar zit het probleem van alles: er zijn teveel winkels.”

Sanering
In een kleine tien jaar is het aantal vierkante meters winkels in Nederland volgens Frank Quix met een kwart toegenomen. “Maar de omzet van de detailhandel ging niet mee in die ontwikkeling. Met uitzondering van de foodbranche. De gemiddelde opbrengst per vierkante meter is in nog geen tien jaar gedaald met maar liefst zeven procent. En bij woonwinkels is dat nog veel schrijnender. Daar is de vloerproductiviteit gedaald met wel vijftien tot twintig procent. En dat terwijl de kosten, zoals inkoop, personeel en pand, alleen maar zijn toegenomen. Het kan niet anders dan dat er een sanering gaat plaatsvinden. Voor de winkels die gaan verdwijnen is dat erg vervelend, maar voor de winkels die overblijven is dat alleen maar goed.”

KADER
Aanschaf zonwering: internet of winkel?
Het afgelopen najaar heeft onderzoeksbureau Qudata onderzoek gaan naar het aankoopgedrag van consumenten die zonwering willen kopen of al hadden gekocht. In dit onderzoek is uitgebreid de rol van internet onderzocht. Uit het onderzoek bleek onder andere het volgende:
-68 procent van de consumenten oriënteert zich voor zonwering op internet.
-67 procent van de consumenten oriënteert zich voor zonwering in de winkel
-60 procent van de consumenten bezoekt twee à drie winkels
Het onderzoek ‘Aankoopgedrag Zonweringconsumenten’ is te bestellen via de webshop op www.zonvak.nl