Vorig jaar luidde onderzoeksbureau Locatus al enigszins de noodklok. In 2009 was de winkelleegstand toegenomen met maar liefst negen procent. De sterkste stijging in de afgelopen tien jaar. In 2010 wordt deze lijn doorgetrokken. Met wederom een stijging van tien procent. Daarmee staat nu ongeveer zes procent van alle winkels in Nederland leeg. Volgens Locatus zijn de vergrijzing en de recessie hier de twee belangrijkste structurele verklaringen voor. Vooral Limburg en Zeeland vergrijzen snel. Utrecht en Noord-Holland hebben daar bijvoorbeeld weer helemaal geen last van. De grote vrees van veel winkeliers dat hun handel door internet en webshops wordt overgenomen, ziet Locatus nog niet terug in de cijfers. Peter Nieland, directeur Locatus Nederland zegt daarover: “Alleen de boek- en cd-winkels hebben daar flink last van. En we verwachten ook dat er in de wit- en bruingoed sector klappen gaan vallen.”
Wel is het volgens Nieland een stuk rustiger in de Nederlandse winkelstraat geworden. In vergelijking met bijvoorbeeld tien jaar geleden trekken ze nu al 35 procent minder bezoekers. “De consument oriënteert zich in toenemende mate op internet. Als gevolg daarvan tellen wij veel minder passanten in de winkelstraat. Maar de mensen die wel komen, kopen veel doelgerichter.”
Cor Molenaar, specialist op het gebied van marketing en internet, bevestigt dit. Hij schreef in 2009 het boek ´Het nieuwe winkelen´ waarin hij ingaat op de gevolgen van internet voor het koopgedrag van de consument. “Vroeger was het informatie halen en het kopen in de winkel aan elkaar gekoppeld. Nu gebeurt dat apart. We doen onze oriëntatie thuis op de bank met de laptop op schoot. Winkeliers moeten er dus voor zorgen dat ze op internet al worden gevonden.”

Overbewinkeling
Als we inzoomen op de woonbranche, zagen we in 2009 dat deze sector het hoogst scoorde als het gaat om winkelleegstand. Ook in 2010 wordt deze lijn volgens Locatus doorgetrokken. Op 1 januari 2010 waren er in totaal 11.065 winkels in de woonbranche. Daarvan zijn er in de loop van het jaar 449 leeg komen te staan. Naast de eerder genoemde structurele verklaringen als vergrijzing en de recessie heeft dit volgens Locatus te maken met overbewinkeling. Er zijn in Nederland erg veel woonwinkels en bouwmarkten. Peter Nieland daarover: “Woonwinkels zijn voor een groot deel vanuit het centrum naar de buitenkant van de steden getrokken. De sector ‘In en rondom het huis’ is de afgelopen jaren qua vierkante meters alleen maar gegroeid. We zien nu wel dat dit zich stabiliseert. Het aantal vierkante meters in de woonbranche wordt de komende jaren zeker niet meer. Maar hoe zich dat op langere termijn gaat ontwikkelen, is moeilijk te zeggen. Wij zijn een fabriek van feiten en kunnen niet in de glazen bol kijken.”

Flinke afname
Q&A Research durft nog wel een paar stappen verder te gaan in het eind vorig jaar uitgebrachte rapport Retail 2020. Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van CBW-Mitex (brancheorganisatie voor de mode- en woonbranche) en het Hoofdbedrijfschap Detailhandel. Het onderzoeksbureau verwacht dat de komende tien jaar het aantal vierkante meters vloeroppervlak in de woon- en modewinkels met 20 tot 35 procent afneemt. Volgens Frank Quix van Q&A Research verandert de retail de komende tien jaar sneller dan de afgelopen twintig jaar.
“Dat komt omdat vijf belangrijke spelregels definitief zijn veranderd. Eén daarvan is de bewinkeling. We zullen de komende jaren minder winkelmeters nodig hebben. Enerzijds komt dat doordat we meer online zullen gaan kopen, maar anderzijds hebben we teveel winkels. Verder verwachten we dat de bestedingen de komende jaren erg terughoudend zullen zijn.”

Lage vloerproductiviteit
Niet alleen het aantal vierkante meters vloeroppervlak neemt volgens Frank Quix de komende tien jaar af. Ook het aantal winkels in de woon- en modebranche. Hij verwacht eenzelfde percentage van zo’n 20 tot 35 procent. “Met name in de woonbranche komt dit het hardst aan. Vooral omdat daar de vloerproductiviteit dramatisch laag ligt. Het zullen met name de kleine winkels zijn die zullen verdwijnen. Ook de kleine speciaalzaak krijgt het lastig. Alleen de superspecialist zal overleven. Het probleem bij veel speciaalzaken is dat ze worden gerund door vijftigers waarvan zowel de man als de vrouw in winkel werkt. En vaak is het pand al afbetaald. De vraag is wie zo’n winkel wil overnemen. Op het moment dat je huur moet betalen en personeel gaat aannemen omdat je alleen in de winkel staat, stijgen de kosten de pan uit.”
Daarmee komt Frank Quix tot de kern van het probleem. Veel winkeliers hebben de afgelopen jaren hun kosten niet door durven te berekenen. “In de food zeggen ze dat ze de prijzen niet verhoogd hebben”, rekent Frank Quix voor. “Maar in werkelijkheid hebben ze dat wel gedaan. In de afgelopen tien jaar wist de food de omzet te laten groeien met 28 procent. De non-food daarentegen durft de prijzen maar mondjesmaat te verhogen. In tien jaar tijd is hun omzet slechts met vier procent gestegen. Dat is zelfs twintig procent minder dan de inflatie in die tien jaar. Veel retailers durven hun kosten niet door te berekenen omdat ze bang zijn dat de consument naar de concurrent gaat. En daar zit het probleem van alles: er zijn teveel winkels.”

Sanering
In een kleine tien jaar is het aantal vierkante meters winkels in Nederland volgens Frank Quix met een kwart toegenomen. “Maar de omzet van de detailhandel ging niet mee in die ontwikkeling. Met uitzondering van de foodbranche. De gemiddelde opbrengst per vierkante meter is in nog geen tien jaar gedaald met maar liefst zeven procent. En bij woonwinkels is dat nog veel schrijnender. Daar is de vloerproductiviteit gedaald met wel vijftien tot twintig procent. En dat terwijl de kosten, zoals inkoop, personeel en pand, alleen maar zijn toegenomen. Het kan niet anders dan dat er een sanering gaat plaatsvinden. Voor de winkels die gaan verdwijnen is dat erg vervelend, maar voor de winkels die overblijven is dat alleen maar goed.”

KADER1
Cor Molenaar gelooft in samenwerking
“Detecteer samen met makelaar of hovenier het koopmoment”
Cor Molenaar schreef in 2009 het boek ´Het nieuwe winkelen´. Hij is een autoriteit op het gebied van marketing en internet. Molenaar weet zeker dat er voor woonwinkels, maar ook voor woonboulevards, een goede toekomst is weggelegd. “De verkoop via internet neemt toe, maar tachtig procent van onze aankopen blijven we in fysieke winkels doen. En ik geloof heel erg in het one-stop-shopping model van woonboulevards. Maar die consumenten komen niet vanzelf. Winkeliers zullen veel actiever moeten zijn dan in het verleden. En het koopmoment detecteren. Voor de woonbranche kan dat een verhuizing zijn. Daarvoor zou je bijvoorbeeld een samenwerkingsverband met makelaars uit de regio kunnen aangaan. En bijvoorbeeld zonweringbedrijven kunnen ook een link leggen met een hovenier. Want die weet wanneer een klant met zijn terras aan de gang gaat. Maar een detaillist kan ook actief zijn door regelmatig een open dag te houden. Of door actief een adressenbestand op te bouwen en nieuwsbrieven te sturen. De winkelier van nu is veel te veel een visser, terwijl hij juist jager moet worden. Verder vraag ik me bij veel woonwinkels ook af: is het hier leuk om te winkelen? Winkelen moet een belevenis zijn. En daar ontbreekt het bij heel veel winkels aan.”

KADER2
“Klant triggeren begint op internet”
Volgens Cor Molenaar, schrijver van het boek ´Het nieuwe winkelen´, begint het kopen van een product tegenwoordig op internet. “Daar begint de oriëntatie. Dus daar moet je ook beginnen met het triggeren van een consument om later naar jouw winkel te komen. Dat kan bijvoorbeeld door een configurator op je website waarmee een klant zijn eigen keuken of badkamer ontwerpt. Of een programma waarmee hij kan zien hoe die woonproducten er straks bij hem thuis eruit komen te zien, waarbij een foto van het huis als basis wordt gebruikt. Op het moment dat een klant dan later in de winkel langskomt, kun je daar gezamenlijk al naar kijken. Je zou zo´n programma samen met je leveranciers of collega´s kunnen ontwikkelen. En waarom geen gezamenlijke website? Je kunt aan dat programma op internet dan gelijk een binnenhuisarchitect koppelen die collectief betaald wordt en de consument adviezen geeft en meedenkt over het ontwerp. Op die manier maak je een website interessant voor een consument. Ik geloof heilig in samenwerking. Zo´n programma ontwikkelen red je niet in je eentje.”

KADER3
“Werk samen op internet”
Volgens Cor Molenaar moeten woonboulevards en winkelcentra veel meer samenwerken. Niet alleen fysiek, maar ook op het internet.
“Want de consument vindt het niet leuk om te zoeken. Zorg dat je via een gezamenlijk portal op internet gemakkelijk te vinden bent als woonboulevard of winkelcentrum. Voordeel van als je dit samen doet, is dat je ook een veel attractievere portalsite kunt bouwen. Met telkens nieuwe filmpjes. En je kunt ook gezamenlijk een adressenbestand opbouwen en nieuwsbrieven rondsturen. Met in het voorjaar niet alleen nieuws van de modezaken maar ook van de woonwinkels. Samen zo´n klantenbestand opbouwen kost veel minder energie dan als je dat allemaal alleen moet doen. Verder worden klanten die talloze e-mails en nieuwsbrieven van individuele ondernemers een beetje moe. Je kunt veel beter de krachten bundelen”, aldus Molenaar.

KADER4
Online bestedingen stijgen
In 2010 zijn de online consumentenbestedingen toegenomen met 11 procent naar ruim 8,2 miljard euro. Consumenten hebben vaker bestellingen geplaatst, maar zijn minder gaan uitgeven per bestelling.
Dat blijkt uit de Thuiswinkel Monitor van Blauw Research en GFK Retail & Technology in opdracht van belangenvereniging Thuiswinkel.org. Het gemiddeld aantal bestellingen per online shopper neemt nog steeds toe met twintig procent naar 7,4 bestellingen per persoon per jaar. Daarnaast zorgt het gemiddeld aantal online kopers voor groei in de online consumentenbestedingen. In 2010 zijn er 600.000 consumenten geweest, die voor het eerst een online bestelling hebben geplaatst. Nederland kent nu in totaal 9,25 miljoen online kopers.

KADER5
Trendwatcher Adjiedj Bakas:
“Er moet meer fun in de winkel komen”
De bekende trendwatcher – en vorig jaar spreker op ons Woon Trend Event – Adjiedj Bakas verwacht niet dat de winkelstraat als fenomeen gaat verdwijnen. “Uit onderzoek blijkt dat in de komende vijf jaar één op de 11 fysieke winkels wordt vervangen door een webwinkel. Vooral fysieke cd-zaken, boekenwinkels maar ook kledingzaken krijgen het als gevolg daarvan moeilijk. Maar er zullen altijd winkelstraten overblijven. De winkelstraten worden wel korter en meer gericht op experience. Presentatie wordt steeds belangrijker. Er moet meer fun in de winkel komen. En het winkelen blijft ook omdat mensen dat leuk vinden. Mensen willen hun loopje houden. Veel mensen zijn eenzaam en willen elkaar ontmoeten”, aldus Bakas.

KADER6
Vijf nieuwe spelregels
De retail verandert de komende tien jaar sneller dan in de afgelopen twintig jaar, aldus het rapport Retail2020. Volgens Q&A komt dit doordat vijf belangrijke spelregels definitief zijn veranderd.
*Bereik
Internet heeft in een korte tijd een enorm bereik gekregen. Steeds meer producten worden via het web gekocht en ook de oriëntatie gebeurt thuis met de laptop op schoot. Wist u dat bijna de helft van de Nederlanders zijn winkelkeuze laat afhangen van een winkelreview op het internet? Bestaande klanten een review over uw winkel te laten plaatsen loont: 70 tot 80 procent is positief!
*Bronnen
De natuurlijke hulpbronnen raken op. We moeten dus zuinig zijn op de aarde. De stijgende energieprijzen hebben veel invloed op bijvoorbeeld transportkosten en fabricagekosten van producten.
*Bevolking
Het aantal 65 plussers groeit waanzinnig snel en het aantal jongeren blijft gelijk.
*Bestedingen
De bestedingen zullen de komende jaren heel erg terughoudend zijn. We hebben te maken met een situatie waarbij mensen weinig willen besteden, of weinig kunnen besteden.
*Bewinkeling
Nederland is overbewinkeld geraakt. Het aantal meters dat we in 2020 in gebruik hebben zal drastisch teruglopen.
Bron: www.retail2020.nl