Vorig jaar leek voor het eerst sinds 2010 het aantal fysieke winkels weer toe te nemen. Maar die groei zat in eten en drinken vanuit supermarkten en food-speciaalzaken en zeker niet in non-food. Volgens het CBS telde Nederland op 1 januari 2023 1.600 winkels fysieke winkels minder dan een jaar eerder. En Locatus telde een afname van bijna 2.000. Ondanks dat deze cijfers afwijken is de tendens hetzelfde: het aantal winkels neemt volgens zowel het CBS als Locatus af. Daarbij is het aantal webwinkels nu ongeveer gelijk aan het aantal fysieke winkels. De daling van het aantal winkels is vooral heel duidelijk in non-food. Maar liefst ruim 22.000 winkels en een miljoen winkelmeters verdwenen uit de markt sinds 2010. Er is dus echt iets aan de hand met de stenen winkel.
Vooral in wat meer historisch perspectief is de afname van het aantal fysieke winkels tussen 2010 en in het eerste kwartaal van 2023 overduidelijk. Dat aantal nam vanaf het hoogtepunt in 2010, toen er nog 108.436 winkels waren, af met ruim 23.000. Van die verdwenen winkels waren er per saldo 1.011 food winkels (terwijl er ruim 600 supermarkten zijn bijgekomen) en maar liefst 22.441 non-food winkels. Tegelijkertijd nam het aantal horeca panden toe van bijna 39.000 naar bijna 45.000. Het totaal aantal winkelmeters is in bovenstaande periode overigens stabiel en vrijwel gelijk gebleven. Dat komt doordat het aantal winkelmeters in food retail met ruim 25 procent toenam van een kleine 4,7 miljoen naar bijna 5,9 miljoen. En die groei in food meters komt vrijwel alleen uit de toegenomen meters van supermarkten die bijna 1,2 miljoen winkelmeters hebben toegevoegd vanaf 2010. In non-food daalde het aantal winkelmeters juist met bijna 5 procent van 22,7 miljoen naar 21,7 miljoen.
Op basis van gemiddeldes lijkt het erop dat de fysieke non-food winkels gemiddeld zo’n 30 procent groter zijn geworden. De groei in meters per winkel wordt echter vooral veroorzaakt doordat er op de meubelboulevards een enorme schaalvergroting heeft plaatsgevonden. Een nieuwe Ikea voegt zo maar eens 20.000 winkelmeters toe en compenseert de sluiting van misschien wel 200 kleinere winkels in de binnensteden en kernen van ons land. Er is op hoofdlijnen dus vooral een uitruil geweest van non-food naar food en van dure (binnenstads)meters naar goedkopere (buitenstads)meters.

Olaf Zwijnenburg, sectormanager Detail en groothandel, Rabobank Nederland